Onder bepaalde omstandigheden kan van een gemeente schadevergoeding gevorderd worden in de vorm van zogenaamde 'planschade' op grond van art. 6.1. Wet ruimtelijke ordening. Dit is een vorm van 'Nadeelcompensatie'. Echter, waar nadeelcompensatie ziet op de geleden schade als gevolg van rechtmatig overheidshandelen, ziet planschade op schade als gevolg van rechtmatige overheidsbesluiten. Planschade is schade als gevolg van een waardevermindering van een huis of een stuk grond door een wijziging van een bestemmingsplan of een verlenging van vrijstelling van een bestemmingsplan of als gevolg van inkomensderving. Planschade dient te worden aangevraagd bij het college van B&W. Om als benadeelde in aanmerking te komen voor een dergelijke schadevergoeding dient sprake te zijn van 2 dingen:

• De schade was voor de benadeelde niet te voorzien ten tijde van het kopen van het huis of de grond
• De benadeelde heeft op geen andere wijze reeds schadevergoeding ontvangen

Bij de beoordeling of planschade dient te worden vergoed, zal altijd een vergelijking gemaakt moeten worden tussen de oude en de nieuwe situatie. Deze beoordeling vindt plaats door een onafhankelijke deskundige. Over de rol van experts in schadeprocessen in zijn algemeenheid is meer te vinden onder het kopje 'Rol van de expert'. Op deze manier wordt vastgesteld of door de aanvrager daadwerkelijk schade wordt geleden als gevolg van het gewijzigde bestemmingsplan. Een onderscheid kan gemaakt worden tussen zogenaamde 'directe planschade' en 'indirecte planschade'. Directe planschade ziet hierbij op een situatie waarin de gebruiks- en bebouwingsmogelijkheden van een stuk grond daadwerkelijk worden aangetast. Dit in tegenstelling tot indirecte planschade, dat ziet op een bepaalde waardevermindering van grond als gevolg van ontwikkelingen buiten het perceel om.                            

Van belang is op te merken dat niet de volledige planschade wordt vergoed. Er geldt altijd een bepaald percentage aan eigen risico. Dit wil zeggen dat in de praktijk, indien overgegaan wordt tot de uitkering van planschade, altijd een bepaald percentage van de schadevergoeding zal worden afgetrokken dat voor eigen rekening komt. Dit wordt ook wel het 'normaal maatschappelijk risico' genoemd. In principe wordt hierbij een eigen risico van 5% van de geleden schade gehanteerd. Slechts indien sprake is van bijzondere omstandigheden kan hier van worden afgeweken. Daarnaast is het pas mogelijk een verzoek tot planschade in te dienen op het moment dat het desbetreffende besluit onherroepelijk is geworden. Het besluit dient vast te staan en dient niet meer te kunnen worden veranderd door een uitspraak van ofwel een rechtbank, ofwel de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

• RvS 28 september 2016, ECLI:NL:RVS:2016:2582
  Deze uitspraak is een handige 'overzichtsuitspraak' waarin verschillende aspecten van planschade door de Raad van State worden behandeld. Onderwerpen waar onder andere op in wordt gegaan zijn schadeoorzaken, de planvergelijking, causaliteit, inkomensderving en meer. Deze uitspraak is dan ook zeer handig met betrekking tot het krijgen van meer inzicht in de beoordeling van planschade in de praktijk.

De Raad van State stelt dat indien er sprake is van een normale maatschappelijke ontwikkeling, die in de lijn van de verwachting valt, er 5% van de geleden schade voor eigen rekening van de aanvrager dient te blijven. Slechts indien er bijzondere omstandigheden aanwezig zijn, kan dit mogelijk anders zijn.

• Het is voor de gemeente mogelijk een zogenaamde planschade-vergoedingsovereenkomst te sluiten met partijen op grond van art. 6.4a Wro. Dit gebeurt in de praktijk bijvoorbeeld regelmatig met woningcorporaties. In een dergelijke overeenkomst wordt met de wederpartij afgesproken dat deze zal opdraaien voor de eventueel gevorderde schade indien planschade-verzoeken worden ingediend. Een dergelijke afspraak is ook mogelijk door middel van een exploitatieovereenkomst.
• Ook is het voor de gemeente mogelijk onder bepaalde omstandigheden met betrekking tot een te ontwikkelen project bij voorbaat afspraken te maken met betrekking tot de te vergoeden planschade met bijvoorbeeld omwonenden.